Zdrowo przetrwajmy zimę (część 2)
Dreszcze, gorączka, zatkany nos i ból gardła. Wielu z nas skarży się w okresie zimowym na te objawy. Czy dopadła nas grypa, angina, przeziębienie czy inna infekcja? Na jak długo musimy zmienić tryb życia i czy zagrażają nam powikłania?
Zimowe choroby w kolejnym odcinku cyklu charakteryzuje prof. Paulin Moszczyński – ekspert Akademii Pacjenta Centrum Zdrowia Tuchów.
Grypa
Nazwa (influenza) pochodzi od włoskiego określenia „influenza di freddo” – choroba w następstwie oziębienia. Grypa jest ostrą chorobą zakaźną przebiegającą z wysoką gorączką, bólami mięśniowymi i stawowymi, ogólnym rozbiciem oraz osłabieniem. Niepowikłana mija po 5-7 dniach, ale okres rekonwalescencji i pełnego powrotu do zdrowia może jeszcze trwać kilkanaście dni. Szczególnie podatne na zakażenie wirusem grypy są dzieci, osoby w podeszłym wieku, alkoholicy, narkomani oraz pacjenci z upośledzoną odpornością przez inne schorzenie np. nowotwory, białaczki, marskość wątroby, schorzenia nerek czy cukrzycę. Groźne są powikłania pod postacią zapalenia płuc, zapalenia mięśnia sercowego oraz opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Infekcję wirusową mogą komplikować dodatkowo zakażenia bakteryjne różnych narządów np. ucha, zatok obocznych nosa, oskrzeli czy płuc. Grypę wywołuje kilka typów wirusów, a mianowicie A, B, C. Co pewien okres czasu obserwuje się epidemie tej choroby. Największa z nich miała miejsce w latach 1918-1920. Ofiarą „hiszpanki”, bo tak nazwano wówczas grypę, padło 20 milionów ludzi, a więc więcej niż w czasie pierwszej wojny światowej. Najgroźniejsza w Polsce była epidemia grypy w 1971 roku, kiedy chorowało 5 milionów osób, a zmarło 25 tysięcy.
Angina
Infekcje jesienno-zimowe często dotyczą migdałków podniebiennych, przybierając formę popularnej anginy. Migdałki stanowią fragment skupienia tkanki limfatycznej w gardle nazywany pierścieniem Waldeyera. Pierścień ten tworzą obok dwóch migdałków podniebiennych jeden migdałek gardłowy, mikroskopijnej wielkości migdałki, znajdujące się na podstawie języka w ilości od 30 do 100 oraz kilka migdałków trąbkowych, ulokowanych przy ujściu przewodów łączących ucho z jamą ustną tzw. trąbki Eustachiusa. Wniknięcie drobnoustrojów do jamy ustnej może powodować stan zapalny migdałków, przebiegający z gorączką, bólami gardła, złym samopoczuciem i osłabieniem. Mija po kilku dniach, ale niekiedy mogą wystąpić powikłania pod postacią zapalenia stawów, serca czy nerek. Właśnie te powikłania są powodem, dla których anginy nie wolno bagatelizować. W okresie gorączki należy pozostać w domu, niekiedy nawet w łóżku, zażywając antybiotyki. W żadnym przypadku nie wolno przerywać kuracji antybiotykowej wcześniej niż po 7-10 dniach. Wprawdzie ostre objawy anginy zwykle mijają po 1-2 dniach używania antybiotyków, jednak przerwanie leczenia powoduje tylko osłabienie zjadliwości, a nie zabicie bakterii. Pozostają one w migdałkach i utrzymują przewlekły, bezobjawowy proces zapalny pod postacią „czopów ropnych”.
Przeziębienie
Przeziębienie to ostre zakażenie górnych dróg oddechowych z dominującymi objawami śluzówkowymi w postaci wydzieliny i pogorszenia drożności nosa oraz z gorączką lub stanem podgorączkowym, kaszlem, drapaniem albo bólem gardła. Powodowane przez wirusy, których jest ponad 200, z rinovirusami na czele. Przeziębienie możemy podzielić na dwie zasadnicze fazy poprzedzone 1-2-dniowym okresem wylęgania:
• fazę przekrwienno-obrzękowo-wysiękową, zwaną „naczyniową”
• następującą po niej fazę naciekową, zwaną potocznie „fazą gęstego śluzu”.
Zapalenie płuc
Zapalenie płuc jest groźną infekcją występującą głównie u dzieci oraz osób starszych dotkniętych innymi chorobami np. cukrzycą, chorobą nowotworową, uszkodzeniem wątroby, zapaleniem nerek. Występuje gorączka, ból w klatce piersiowej nasilający się przy oddychaniu, kaszel, duszność. Niewłaściwie leczone zapalenie płuc może powodować komplikacje pod postacią ropnia płuc czy wytworzenie się wysięku w jamie opłucnowej.
Opryszczka wargowa
Opryszczka wargowa atakuje ludzi mniej odpornych i może pojawiać się wielokrotnie w ciągu sezonu. Powoduje ją wirus opryszczki pospolitej (herpes simplex typ-1, HSV-1). Infekcje przebiegają łagodnie. Wrotami zakażenia są śluzówki warg, skóra wokół ust i spojówki. Niemowlęta do szóstego miesiąca życia posiadają odporność na herpeswirusy, przekazaną przez matkę. Po przebyciu infekcji, niezależnie od tego czy towarzyszyły jej objawy chorobowe czy nie, wirus przybiera formę utajoną (latentną) i pozostaje w organizmie przez całe życie człowieka. Różnego rodzaju bodźce jak gorączka, nasłonecznienie, jesienno-zimowa zmiana klimatu, menstruacje, nieżyt żołądkowo-jelitowy, stresy, osłabienie odporności organizmu oraz leki uczynniają wirusy, które powodują wspomnianą opryszczkę. Wirus może również atakować oczy (zapalenia spojówek i rogówki oka). Zakażeniu oka towarzyszy łzawienie, światłowstręt, obrzęk powiek. Powstające pęcherzyki i nadżerki są mniej lub bardziej rozległe i głębokie, a proces gojenia trwa od kilku do kilkunastu dni.
Katar
Popularny katar i towarzyszące mu objawy rozbicia, gorączka oraz bóle głowy wywołują wirusy nazywane rinowirusami. Istnieje około 120 różnych typów rinowirusów. Choroba trwa 4-5 dni, przebiega łagodnie i nie wywołuje dłuższej odporności. Z tego względu człowiek może „zaziębiać się” nawet kilka razy w roku, zwłaszcza kiedy zaatakują go różne odmiany rinowirusa.
Zapalenie zatok
Zapalenie zatok jest jedną z najczęstszych schorzeń bakteryjnych człowieka. Istotne znaczenie dla rozwoju choroby ma zwężenie lub całkowite zamknięcie naturalnych ujść zatok. Dochodzi wówczas do zmniejszenia zawartości tlenu w zatokach, a to z kolei stwarza lepsze warunki do namnażania się bakterii wywołujących stan zapalny. Zamknięcie ujść zatok powoduje obrzęk śluzówki np. na tle alergicznym, skrzywienie przegrody nosowej, polipy. Ostre zapalenie zatok manifestuje się bólami głowy, katarem i gorączką. Stan zapalny nasila wydzielanie śluzu, który nie może być usuwany z uwagi na zwężone ujścia zatok. Ostre objawy choroby ustępują, kiedy przywrócona zostanie drożność zatok.
Charakterystycznymi objawami ostrego zapalenia zatok są: miejscowa bolesność zmienionej chorobowo zatoki, bolesność górnych zębów, ropna wydzielina z nosa.
Proces zapalny może przewlekać się miesiącami. Objawy chorobowe są wówczas mniejsze, ale utrzymuje się obrzęk śluzówek. Pacjent skarży się więc na ustawiczne spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Występują bóle głowy. Rozpoznanie zapalenia zatok wymaga wykonania zdjęcia rentgenowskiego lub biopsji zatok. W tym ostatnim przypadku można jednocześnie przeprowadzić badanie bakteriologiczne wydzieliny i ustalić wrażliwość bakterii na antybiotyki. Charakter bólu twarzy i głowy niekiedy wskazuje, która zatoka jest chora. W przypadku zatok szczękowych występuje bolesność policzka, ból zębów, ból wokół oczodołów i skroni. Stan zapalny zatok czołowych wywołuje mocny ból głowy, nasilający się podczas leżenia na plecach i uniesieniu głowy.
Grypa żołądkowa
Nazwa „grypa żołądkowa” wprowadza w błąd. Pojęciem tym określa się ostre biegunki wirusowe przebiegające z gorączką, wywołane przez rotawirusy i norowirusy, drobnoustroje zupełnie odmienne od wirusów grypy. Z tego powodu szczepionka grypowa nie chroni przed wirusami, które powodują „grypę żołądkową”. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, a także przez dotyk, kontakt z przedmiotami, jakich dotykał chory, nawet u którego objawy nie zdążyły jeszcze wystąpić lub już ustąpiły. Choroba objawia się po mniej więcej 1-3 dniach po zakażeniu. Rotawirusowe schorzenie może mieć bardzo zróżnicowany przebieg: od lekkiej postaci po bardzo ciężkie przypadki z bólami brzucha, osłabieniem, wymiotami, biegunką i gorączką. „Grypa żołądkowa” zwykle nie jest niebezpieczna i przechodzi po kilku dniach bez szczególnego leczenia. Podczas choroby ważne jest jednak uzupełnianie płynów i stosowanie lekkostrawnej diety. „Grypa żołądkowa” groźna jest jedynie w przypadku noworodków, małych dzieci i ludzi starszych, gdyż ich organizmy łatwo się odwadniają. Aby uniknąć ciężkich objawów „grypy żołądkowej” u dzieci, można zaszczepić inną szczepionką niż przeciwgrypową. Szczepionka jest nieobowiązkowa, a więc odpłatna. Zalecana między 6. a 24. tygodniem życia. Jest zazwyczaj dwu- lub trzydawkowa, a odstęp między kolejnymi dawkami powinien wynosić minimalnie cztery tygodnie.
prof. Paulin Moszczyński – ekspert Akademii Pacjenta Centrum Zdrowia Tuchów
