OSOBOWOŚĆ PRAWNA DLA ODRY
Na początek trochę liczb, ponieważ badania naukowe przyniosły przejmujące dane ilustrujące rzeczywisty rozmiar katastrofy ekologicznej, która miała miejsce w dorzeczu Odry w 2022r. :
Wyginęło między innymi:
1. Od 82 do 122 miliona ryb ( głównie jazgarze, leszcze, okonie) na samym odcinku dolnej Odry, o biomasie 1025 ton. Całkowita śmiertelność jest szacowana na 1650 ton, co stanowi spadek populacji aż o 60% w stosunku do poziomu sprzed katastrofy,
2. 65 milionów małzy z rodziny skójkowatych, co oznacza spadek ich populacji o 88%
3. 147 milionów ślimaków wodnych, głównie skrzelodysznych, co oznacza spadek populacji o 85%.
Zdaniem ekspertów proces ponownego zasiedlenia Odry przez rodzime gatunki zwierząt może trwać ponad 10 lat, a spadek populacji małż znacząco zwiększa widmo ponownej katastrofy, ponieważ małże filtrują wodę, żywią się między innymi glonami i w ten sposób ograniczają ich liczebność.
Trochę niedalekiej historii :
Czy Państwo pamiętają słoneczne lato 2022r. kiedy to beztroskę wakacyjną przerwały media? Prawie codziennie byliśmy informowani jako widzowie i czytelnicy mediów społecznościowych o masowym pomorze i śnięciach ryb oraz innych zwierząt w dorzeczu Odry.
Pamiętne obrazki – tony martwych ryb wyciąganych z rzeki przez strażaków i inne służby. Małe, średnie, a czasami potężne zwierzęta rzeczne, które w ciągu krótkiego czasu straciły życie płynęły Odrą – rzeką śmierci, a jej zielone brzegi zamieniły się w śmierdzącą na słońcu trupiarnię ciał. Widok, który potrafił zamrozić przed odbiornikami, ale i wzruszyć. Na usta cisnęły się pytania retoryczne: jak mogła wydarzyć się taka katastrofa w dzisiejszych czasach w Polsce?
Ta, śmiało można powiedzieć – masakra żywej przyrody stała się w dużej mierze porażką człowieka. Nadal w znakomitej części ludzie traktują żywe, pozaludzkie istoty jako przedmiot lub własność, a zapominają, że wszyscy stanowimy naturę. Katastrofa ekologiczna na Odrze według raportów ekspertów: została spowodowana przez kilka czynników, nie było to jedynie zjawisko naturalne, wiele czynników miało pochodzenie ludzkie między innymi: brak swobodnego przepływu rzeki oraz ogromny poziom zanieczyszczenia.
Dla przypomnienia: nasze dorosłe ciała składają się w 65% z wody. Nasze mięśnie, kości, narządy wewnętrzne są zbudowane niemal z tych samych cząsteczek chemicznych, które znajdują się w innych gatunkach żyjących na ziemi: rybach, słoniach, małżach, czy kurze, i podlegają bardzo podobnym przemianom. Pierwiastki budujące te cząsteczki pochodzą ze skorupy i z atmosfery ziemskiej. Czy tego chcemy czy też nie- jesteśmy naturą i potrzebujemy do życia czystej wody, tak samo jak leszcze i szczupaki. I mamy do niej takie samo prawo, jak leszcze i szczupaki.
Projekt realnej zmiany:
Od 31 stycznia do końca kwietnia 2025. oddolna inicjatywa społeczna, składająca się z wolontariuszy- Komitet Inicjatywy Ustawodawczej „ Czysta Odra” musi zebrać 100 tysięcy podpisów, aby projekt ustawy o uznaniu Odry za osobę prawną ( taką osobowość prawną posiadają na przykład wielkie korporacje, stowarzyszenia, spółdzielnie, jednostki samorządu terytorialnego, uczelnie wyższe, kościoły, partie polityczne i itd. ) wszedł pod obrady sejmu.
Wszystko po to, żeby druga najdłuższa rzeka w Polsce miała zapewnioną ochronę i mogła być traktowana jako żywy podmiot wraz z całym ekosystemem przyrodniczym, a nie jako przedmiot, który, tylko i jedynie, ma służyć tak zwanej : krótkoterminowej ekonomii. Aby na przykład: rzeka Odra i jej bezpieczeństwo mogło być reprezentowane w sądzie, aby mogła pozyskać odszkodowanie za poniesione straty, które zostanie wykorzystane do przywrócenia rzece jej przyrodniczych właściwości. Jeśli mamy, czytając mocne uzasadnienie projektu ustawy, która przyznałaby Odrze osobowość prawną- oddzielić naszą gospodarkę od niszczenia przyrody, z jednoczesnym zachowaniem różnych interesów, potrzebujemy prawa, które uznaje wewnętrzną wartość przyrody.
Dobre praktyki ze świata:
1. Lokalne władze przyznały osobowość prawną Magpie River, znanej rzece w północnej części prowincji Quebec. To pierwsza taka decyzja w Kanadzie, a wypracowały ją wspólnie lokalna rada Inuitów i władze administracyjne. Bo nadawanie osobowości prawnej rzekom może być skuteczniejszą ochroną niż wpisywanie na listy obszarów chronionych. ( źródło: Prawo.pl )
2. Whanganui to jedna z najdłuższych rzek w Nowej Zelandii. Mierzy blisko 300 km. Nowozelandzcy Maorysi starali się o nadanie rzece wyjątkowego statusu od 1873 roku. Uznają ją za żywą istotę i swojego przodka. Odzwierciedla to porzekadło w ich języku: „Ko Au Te Awa, Ko Te Awa Ko Au”. Czyli właśnie „Jestem rzeką, rzeka jest mną”. ( źródło: b2-biznes.pl )
3. Śródziemnomorska Mar Menor, słona laguna w regionie Murcji, otrzymała osobowość prawną 21 września 2022 r. po tym, jak hiszpański senat znaczną większością głosów poparł ustawę Obywatelskiej Inicjatywy Ustawodawczej (Iniciativa Legislativa Popular, ILP). Ekolodzy i mieszkańcy Murcji od lat alarmowali opinię publiczną informując o katastrofie ekologicznej i wymieraniu organizmów wodnych z powodu spływu nawozów z pobliskich farm oraz ścieków z kurortów. ( źródło: osobaodra.pl)
4. Rzeka Klamath, przepływająca przez Oregon i Kalifornię, jest jedną z najważniejszych rzek na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych. Od wieków stanowiła podstawę życia dla rdzennych plemion, zwłaszcza Yuroków, Karuków i Klamath, dla których nie tylko dostarczała pożywienia w postaci łososi, ale była również świętym bytem i istotnym elementem ich kosmologii. W XX wieku intensywna eksploatacja rzeki, budowa zapór oraz rolnicze wykorzystanie jej wód doprowadziły do katastrofalnych skutków ekologicznych – dramatycznego spadku populacji ryb, pogorszenia jakości wody i zakłócenia naturalnych cykli ekosystemu. W odpowiedzi na kryzys, w 2019 roku Rada Plemienia Yurok przyznała rzece Klamath osobowość prawną, uznając ją za podmiot, który może być reprezentowany w sądzie.( źródło: osobaodra.pl )
5. Indie: Sąd Najwyższy w Uttarakhand uznał osobowość prawną rzek Ganga i Yamuna. Dziesięć dni później, ten sam sąd rozszerzył osobowość prawną na lodowce zasilające te dwie rzeki, a także związane z nimi „rzeki, strumienie, ruczaje, jeziora, powietrze, łąki, dalie, dżungle, lasy mokradła, łąki, źródła i wodospadami.” Rzeki otrzymały status prawnej osoby małoletniej, a Sąd wyznaczył Głównego Sekretarza stanu Uttarakhand i Rzecznika Generalnego stanu Uttarakhand jako opiekunów rzek, in loco parentis. Niestety Sąd Najwyższy odrzucił decyzję Wysokiego Sądu z powodu problemów z wdrożeniem.( źródło: osobaodra.pl)
Na dzień dzisiejszy kara za wpuszczenie do Odry 1 kilograma soli wynosi 5 groszy. Do końca kwietnia nie zostało zbyt wiele czasu, a podpisów osób świadomych czym jest dla ludzi przyroda i jak bardzo jesteśmy od niej zależni – wciąż jeszcze trochę brakuje.
Zachęcam Państwa serdecznie do bliższego zapoznania się z tą inicjatywą społeczną i do głębszej refleksji nad przyznaniem rzece osobowości prawnej. Rzeka nigdy dzięki temu nie stanie się człowiekiem, ale nam ludziom powinno bardzo zależeć na tym, aby płynęła w niej czysta woda, którą jako ludzie potrzebujemy do życia. W jaki sposób można złożyć podpis pod projektem ustawy, treść ustawy, wraz z uzasadnieniem oraz i inne ważne zagadnienia dotyczące tej inicjatywy, na które powoływałam się w niniejszym tekście, znajdziecie Państwo tutaj: https://ustawa.osobaodra.pl/miejsca-zbiorki-podpisow/
Jeśli ktoś ma takie życzenie to zapraszam również do kontaktu ze mną, ponieważ jako uprawniony wolontariusz przyjmuję podpisy osób, które podobnie jak ja nie mogą dłużej patrzeć na bezradność obecnie funkcjonujących przepisów, które w żaden sposób nie gwarantują, że klęska ekologiczna z 2022 roku nie powtórzy się na Odrze lub gdzieś całkiem bliżej, może obok nas. Jeśli chcesz i Ty możesz zostać wolontariuszem, ale nie musisz, możesz zwyczajnie chwycić długopis i złożyć swój podpis.
Anna Morawiec
Kierownik Powiatowego Zespołu Doradztwa Rolniczego
W Dąbrowie Tarnowskiej
Żródła : osobaodra.pl, miesięcznik” Dzikie Życie”
