„Innego końca świata nie będzie”
„Innego końca świata nie będzie” z Barbarą Skargą rozmawiają Krystyna Janowska i Piotr Mucharski. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008
„Nasze pokolenie odchodzi”- mówi W. Bartoszewski – „ostatni raz Marka Edelmana widziałem w lipcu, na pogrzebie prof. Leszka Kołakowskiego. Siedziałem między Nim a prof. Barbarą Skargą. Gdy kilka dni temu umarła prof. Skarga, zastanawiałem się, kto będzie następny …”.
Wielcy humaniści, niekwestionowane autorytety intelektualne i moralne. Odeszli zaledwie w przeciągu kilku miesięcy 2009 roku, tj. 17 lipca – Leszek Kołakowski, 20 września – Barbara Skarga, 2 października – Marek Edelman.
„Innego końca świata nie będzie” to wywiad rzeka z „pierwszą damą polskiej filozofii” Barbarą Skargą. Przeprowadzanie wywiadów jest sztuką, mawiał Michał Głowiński. Z pewnością posiedli ją dyrektor TVP Kultura Katarzyna Janowska oraz redaktor naczelny Tygodnika Powszechnego Piotr Mucharski, autorzy m.in. „Rozmów na koniec wieku”, „Rozmów na nowy wiek”.
W prezentowanej książce widzimy Barbarę Skargę w wielu wcieleniach. Jako nauczyciel podziemnego szkolnictwa średniego w Wilnie oraz żołnierz – łącznik Armii Krajowej Okręgu Wileńskiego w 1944 roku została aresztowana i zesłana do radzieckich łagrów i na zsyłkę, gdzie pracowała m.in. jako pielęgniarka, rolnik, inżynier, a nawet układała tory kolejowe.
Do Polski wróciła w 1955 roku. „Czego się Pani nauczyła przez te dziesięć lat?” – pytają autorzy książki. B. Skarga odpowiada „Przede wszystkim szczególnego stosunku do ludzi, rozumiejącego i współczującego – nie potępiającego”. Ten rozdział w życiu bohaterka opisała w książce „Po wyzwoleniu … 1944-1956”. Pomimo wielu ciężkich przeżyć, nie martyrologizuje, wręcz potrafi mówić o nich z dystansem, niekiedy i humorem.
W roku 1957 dokańcza studia filozoficzne. Pracuje w PAN, wykłada w wielu ośrodkach akademickich. Jednak ze względu na przeszłość i poglądy czyniono Jej przeszkody w pracy dydaktycznej. Nigdy nie zyskała prawa prowadzenia zajęć na Uniwersytecie Warszawskim. Jej dorobek dydaktyczny i wydawniczy jest wielki; także praca w różnych stowarzyszeniach.
W 1995 roku przyznano Jej Order Orła Białego. Była też członkiem i kanclerzem Kapituły tegoż odznaczenia.
„Innego końca świata nie będzie” to książka wspomnieniowa, autobiograficzna. Jest jednocześnie ciekawym przyczynkiem do dziejów kultury polskiej sprzed i po II wojnie światowej. Wywiad czyta się z zapartym tchem, bowiem z wielu fragmentów tekstu emanuje ciekawość różnych problemów, sytuacji. Żywo kreślone są portrety wielu znanych osób – intelektualistów, artystów, … . Z B. Skargą odbywamy podróż w czasie, podróż drogami Wileńszczyzny, Syberii, Francji, Anglii, … oraz Polski. Bohaterka nie stroniła też od uroków życia. Taką wspomina Ją wielu. O swoim życiu mawiała niewiele. Jednak interpersonalne umiejętności dziennikarzy, autorów książki, sprawiają, iż czytelnik bliżej poznaje osobę B. Skargi, jej wyznania, jej prawdy naznaczone bólem bądź szczęściem. Poznajemy cenę przetrwania.
Rozmowa z Wielką Uczoną to intelektualna przygoda, bodziec do dalszych poszukiwań, przemyśleń. Na pytanie „Życie jako myślenie to jest przygoda, trud?” B. Skarga odpowiada filozoficznie „I przygoda, i trud. Dokąd myśl zaprowadzi, nigdy nie wiadomo. Może na bezdroża…”.
Danuta Józefowicz
Biblioteka Pedagogiczna w Dąbrowie Tarnowskiej
