Houellebecq M.:Uległość

Michel Houellebecq należy do najbardziej znanych na świecie pisarzy francuskich. Jest jednym z najpoczytniejszych autorów. Pisze powieści, eseje, wiersze i teksty do piosenek. Jego najbardziej znane utwory to m. in. „Cząstki elementarne”, „Platforma”, „Mapa i terytorium”. Niektóre z nich doczekały się ekranizacji.

W 2015 roku wydał powieść „Uległość”, której data premiery zbiegła się w czasie z zamachem na redakcję Charlie Hebdo w Paryżu.

Houellebecq napisał książkę, która z pozoru jest skandalizująca. Z pozoru przyczynia się do tworzenia klimatu islamofobii, bowiem w powieści islam nie działa przemocą.

Polityczna fantazja w „Uległości” trafiła w swój czas. Europa, w tym Francja, od kilku lat żyje w strachu przed islamskimi imigrantami. W takim świecie żyje główny bohater Francois, wykładowca literatury na Sorbonie. Specjalizuje się w twórczości dekadenckiego pisarza Jorisa-Karla Huysmansa, który w wieku dojrzałym nawrócił się na katolicyzm. Czas mu upływa na prowadzeniu zajęć dydaktycznych oraz na romansach ze studentkami. Monotonię żywota mężczyzny w średnim wieku przerywa wielka polityka.

Jest rok 2022, i trwa prezydencka kampania wyborcza. Zwycięzcą w drugiej turze zostaje przywódca francuskiego Bractwa Muzułmańskiego Ben Abbes. Wybory rozgrywają się nie wokół gospodarki, a wartości. Partia muzułmańska głosi odnowę rodziny i tradycyjnej moralności – patriarchatu. Przejmuje resort edukacji gdyż, jak twierdzi, poprzez szkolnictwo można przekazywać wartości, i je kontrolować. Islam mówi „szczytem ludzkiego szczęścia jest bezwzględna uległość … związek między bezwzględną uległością kobiety wobec mężczyzny … a uległością człowieka wobec Boga”. W polityce zagranicznej punktem odniesienia jest Cesarstwo Rzymskie. Ben Abbes kieruje się ku Morzu Śródziemnemu. Europa nie jest już Europą, a Eurabią.

W takim świecie – Francji budzi się Francois, bohater powieści. Uczelnia zamknięta do odwołania, w stolicy zamieszki, ograniczony handel w kraju. W obawie przed wojną domową podąża ku hiszpańskiej granicy, szlakiem Huysmansa. Ale w odróżnieniu od Huysmansa nie może wzbudzić w sobie pragnienia wiary, i jak Huysmans nawrócić się. Zauważa jednak, iż we wcześniejszych czasach konfliktów społecznych też nie brakowało. Francois wraca do stolicy gdzie sytuacja się „stabilizuje”, partia muzułmańska przejmuje oficjalnie władzę. Czy Francois przyjmie islam by móc powrócić na uczelnię? Tego czytelnik nie wie do końca, bowiem ta część książki napisana jest w trybie przypuszczającym.

Wybory prezydenckie roku 2022 poprzedza kadencja 2017 roku, która ukazana jest w zarysie. Deja vu ! Poprawność polityczna, powtarzające się zjawisko demokratycznej wymiany elit czyni większość Francuzów zrezygnowanymi i apatycznymi. „Uległość” to political fiction czy antyliberalny pamflet. Houellebecq jest podejrzliwy. Czyni historyczne analogie do komunizmu, faszyzmu, chrześcijańskiego średniowiecza, a wreszcie do szariatu. Houellebecq przytacza teorię Toynbeego: „ cywilizacje nie giną zamordowane, lecz umierają śmiercią samobójczą”. To ruchy anarchiczne i nihilistyczne sprowadziły Europę na drogę przemocy, co często kończyło się kolejnymi wojnami.

„Uległość” jest książką nie o Innym – najeżdżającym Europę, ale o nas – Europejczykach, cywilizacji konsumpcji. I pyta Houellebecq: dokąd zmierza nasza cywilizacja? Warto przytoczyć w tym miejscu książkę „Siła rozumu” O. Fallaci. To hymn na cześć rozsądku i prawdy. „ Zmierzch inteligencji jest zmierzchem Rozumu … jeszcze bardziej niż etyczną pomyłką intelektualną”.
„Uległość” to książka z mitem Kasandry w tle. Czy warto ją było napisać?! Książkę można docenić, i ocenić czytając powoli, powracając wstecz, zatrzymując się z refleksją.

Houellebecq M.:Uległość. Wwa: Grupa Wydawnicza Foksal, 2015

Danuta Józefowicz
Biblioteka Pedagogiczna Filia w Dąbrowie Tarnowskiej