DZIEŃ PAMIĘCI ŻOŁNIERZY WYKLĘTYCH

Wiele upłynęło czasu, nim 4 lutego 2011 roku Sejm uchwalił ustawę o ustanowieniu dnia 1 marca Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych.

Określenie żołnierze wyklęci oznacza żołnierzy podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, stawiających opór próbie sowietyzacji Polski i podporządkowania jej ZSRR w latach 40. XX wieku, ostatni żołnierz wyklęty to Józef Franczak ps. „Lalek” z oddziału kpt. Zdzisława Brońskiego „Uskoka” – zginął w obławie w Majdanie Kozic Górnych pod Piaskami (woj. lubelskie) prawie dwadzieścia lat po wojnie – 21 października 1963 roku.

Już w roku 1943 w związku z niemieckimi klęskami na wschodnim froncie dowództwo AK rozpoczęło tworzenie struktur na wypadek okupacji ZSRR.

Powstała organizacja NIE łącząca struktury cywilne i wojskowe mająca na celu samoobronę i podtrzymywanie morale polskiego społeczeństwa w oczekiwaniu na wojnę Zachodu z ZSRR. Organizacja ta jednak została znacznie osłabiona w wyniku Akcji „Burza” i Powstania Warszawskiego, dodatkowym ciosem było aresztowanie dwóch najważniejszych osób w konspiracji: gen.bryg. Emila Fieldorfa i gen.bryg. Leopolda Okulickiego. 7 maja 1945 rozwiązano NIE i powołano nową organizację: Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj, która przetrwała kilka miesięcy i została zastąpiona Ruchem Oporu bez Wojny i Dywersji „Wolność i Niezawisłość”.

Akcje większości oddziałów podziemia antykomunistycznego były wymierzone w oddziały zbrojne UB, KBW, MO oraz akcji ekspropriacyjnych. Do akcji ekspropriacyjnych zalicza się między innymi akcje wielkopolskiego oddziału Antoniego Fryszowskiego: napad na spółdzielnię Samopomocy Chłopskiej w Wierzbinku (wrzesień 1946) i napad na spółdzielnię SCh w Mostkach (maj 1947)[2]. Oprócz walki z siłami zbrojnymi dochodziło do ataków na cywili. Sporadycznie dochodziło do wspólnych akcji polskiej partyzantki i Ukraińskiej Powstańczej Armii (atak na Hrubieszów).

NKWD i bezpieka walczyła z konspiracją niepodległościową podstępnymi metodami, już w 1945 roku po aresztowaniu Jana Mazurkiewicza ps. „Radosław” utworzono tzw. Centralną Komisję Likwidacyjną AK. „Radosław” zwrócił się do AK-owców z apelem o ujawnienie się i skorzystanie z amnestii. Była ona jednak podwójnym oszustwem – nie dość że obiecywała „łaskę”, mimo iż żołnierze AK nie popełnili przestępstw przeciwko narodowi to jeszcze ubecy mieli tajną instrukcję by ujawniających się akowców po ich ewidencji „internować i odosobnić”. W 1945 roku ujawniło się ok. 50 tys. żołnierzy podziemia. Taktykę tę powtórzono również w amnestii z 1947 roku, ujawniło się wtedy 76 774 osób. Zebrana w toku przesłuchań wiedza posłużyła do późniejszych represji wobec ujawnionych i dotarcie do osób nadal prowadzących walkę.

W sumie zdaniem prof. Jana Żaryna ponad 20 tysięcy żołnierzy zginęło bądź zostało zamordowanych skrytobójczo lub w więzieniach NKWD i ubeckich, część wywieziono na Wschód, wielu skazano na kary pozbawienia wolności. W końcu lat 40-tych i na początku 50-tych ponad 250 tys. ludzi więziono i przetrzymywano w obozach pracy.

Źródło: Wikipedia

Na kartach historii regionu zapisała się brawurowa akcja na areszt Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Dąbrowie Tarnowskiej, która miała miejsce w nocy z 9 na 10 maja1945 roku. Wolność odzyskało wówczas blisko 80 żołnierzy Armii Krajowej.

Żołnierze Armii Krajowej działający na terenie Powiśla Dąbrowskiego:

Wojciech Dynak pseudonim „Dymus”
Władysław Kowal pseudonim „Kwiatek”
Leon Ryczek
Zygmunt Morawiec
Antoni Surowiec pseudonim „Sęk”
Antoni Węgiel pseudonim „Bartnik”
Witold Brzyś
Ignacy Boduch
Franciszek Buczak
Tadeusz Ciukaj
Władysław Kiełbasa
Bolesław Łata
Piotr Prażuch
Ludwik Ryczek pseudonim „Ryba”
Józef Anioł
Jan Banach
Stanisław Biskup
Franciszek Świątek
Jan Zaród
Edward Chwałek
Edward Zapała
Tadeusz Misiaszek pseudonimy „Mit”, „Żuk”
Jan Woźny
Stanisław Chrabąszcz
Mieczysław Magiera
Władysław Filipski
Jan Filipski
Jan Gałoński
Emil Kozioł
Ireneusz Rakowski
Franciszek Boduch
Stefan Boduch
Franciszek Wojciechowski
Franciszek Nowak
Józef Molo
Józef Grajdura
Józef Bąk
Jan Koziński
Jan Kmieć
Stanisław Klimaczak

Dziś w Dąbrowie Tarnowskiej odbędą się POWIATOWE OBCHODY NARODOWEGO DNIA PAMIĘCI ŻOŁNIERZY WYKLĘTYCH na które serdecznie zapraszają Starosta Dąbrowski Lesław Wieczorek oraz Dyrektor I Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Dąbrowie Tarnowskiej Michał Wolak.

Uroczystość rozpocznie się o godz. 15:30 w Parku Miejskim im. 100- lecia Odzyskania Niepodległości, gdzie tradycyjnie pod Pomnikiem Poległych Synów Miasta Dąbrowy w latach 1914-1918 i 1920 zostaną złożone kwiaty i znicze.

Druga część obchodów odbędzie się w Dąbrowskim Domu Kultury. O godz. 16:00 uczniowie I Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Dąbrowie Tarnowskiej zaprezentują program artystyczny, a o godz. 16:30 Łukasz Płatek z Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Krakowie wygłosi wykład pt. Konspiracyjna organizacja młodzieżowa „Międzymorze”.

Natomiast o godz. 18.00 w kościele pw. NMP Szkaplerznej w Dąbrowie Tarnowskiej odbędzie się Msza Św. w intencji Żołnierzy Wyklętych.

powiatdabrowski.pl