Szczucin – miasto u przeprawy

Od 1 stycznia 2009 roku Szczucin jest ponownie miastem. Po kilkudziesięciu latach bycia wsią odzyskanie statusu miasta zapisano 28 lipca 2008 w Rozporządzeniu Rady Ministrów.

Nie zmienia to w niczym faktu, że teren nad Wisłą zamieszkany był już w okresie neolitu, w okresie rzymskim zamieszkiwali tu Celtowie i Germanie, a od V wieku naszej ery Słowianie. Później teren obecnej gminy znalazł się w państwie Wiślan, i wreszcie, od czasów Bolesława Chrobrego, w granicach państwa polskiego.

Na terenach na prawym brzegu Wisły, gdzie obecnie leży Szczucin odnaleziono ślady osadnictwa już z okresu neolitu. Później atrakcyjny ze względu na rzekę teren zasiedlali m.in. Celtowie, Germanie, wreszcie Słowianie. Teren obecnej gminy Szczucin znajdował się w centrum państwa Wiślan. Znajdowała się tu przeprawa przez Wisłę, prawdopodobnie na obydwu brzegach rzeki znajdowały się strażnice strzegące przeprawy i szlaku handlowego. Sytuacja taka trwała do końca X wieku, kiedy toBolesław Chrobry najechał i spustoszył państwo Wiślan. W połowie XII wieku ziemie obecnej gminy Szczucin znalazły się w granicach księstwa sandomierskiego i kasztelanii wiślickiej.
Pierwsza wzmianka o przeprawie pod Szczucinem pochodzi z roku 1345 roku, a o parafii szczucińskiej z roku 1326. Szczucin był własnością rycerską, m.in.: Awdańców , Powałów , Jelitów , Gryfitów iPółkoziców . Jego mieszkańcy trudnili się flisactwem, bartnictwem, myślistwem, połowem ryb, rzadziej natomiast uprawą roli i rzemiosłem.
W tym samym czasie powstawały też pierwsze okoliczne wsie tworzące obecnie gminę Szczucin. Kolejne miejscowości pojawiają się w źródłach w XV, XVI, a nawet dopiero XVIII wieku. Przez 200 lat, od połowy XVI wieku do połowy XVIII wieku, część Szczucina i dobra szczucińskie były w rękach Stradomskichherbu Prus, na początku XVII wieku pojawili się również w Szczucinie Miklaszewscy herbu Ostoja. Ostatecznie w drugiej połowie XVIII wieku, aż do roku 1779, Szczucin wraz z okolicznymi wioskami znalazł się w rękach rodu Małachowskich herbu Nałęcz. Od 1779 roku dobra szczucińskie stały się własnością rodziny Chwalibogów herbu Strzemię, a kolejnym ich właścicielem był Karol Antoni Husarzewski . Ostatnimi właścicielami majątku, do roku 1945 była rodzina Lubomirskich .
W XVI wieku przez kilkadziesiąt lat Szczucin był prężnym ośrodkiem reformacji. Tu Jakub Przyłuskiherbu Sulima założył drukarnię kalwińską. W XVII wieku Szczucin rozwijał się dzięki rzemiosłu i handlowi, wciąż sporą rolę odgrywała w gospodarce żegluga na Wiśle, a pierwszy zakład przemysłowy, branży sukienniczej, powstał w początkach XVIII wieku. Kolejni właściciele starali się również o przywileje lokacyjne miasta. Zostały one przerwane przez pierwszy rozbiór, w wyniku którego Szczucin znalazł się w granicach cesarstwa austriackiego. Potwierdzenie praw miejskich, lub nowy przywilej lokacyjny uzyskał dopiero Stanisław Chwalibóg w latach osiemdziesiątych XVIII wieku, a jego herb ? Strzemię odtąd uznany był herbem miasta.
Rozbiór, a raczej fakt ustalenia granicy państwa na Wiśle, miał katastrofalny wpływ na dalszy rozwój miasta. Żegluga na Wiśle oraz dawne lądowe trakty handlowe przestały praktycznie funkcjonować.
Rabacja galicyjska w 1846 roku nie miała w okolicach Szczucina tak krwawego przebiegu, jak w innych rejonach tarnowskiego, ale i tu śmierć ponieśli m.in. Feliks Strzyżewski z Woli Szczucińskiej, Ludwik Grűnfeld z Suchego Gruntu oraz jego syn. Po wybuchu powstania styczniowego w 1863 roku w rejonie Szczucina koncentrowały się oddziały ochotników, zamierzających wziąć udział w walkach za Wisłą. Gromadzono też broń, żywność, umundurowanie, a w okolicznych lasach obozowały zbrojne oddziały przed wymarszem do zaboru rosyjskiego, natomiast po klęsce powstania schronienia w Szczucinie i okolicy udzielono wielu członkom rozbitych oddziałów.
W 1867 roku Szczucin znalazł się w powiecie dąbrowskim, miasto liczyło w tym okresie nieco ponad tysiąc mieszkańców. Szczucin w tamtym okresie praktycznie w ogóle się nie rozwijał. Leżące na granicy miasto, odcięte od rynków zbytu po drogiej stronie Wisły pełniło funkcję handlowo ? usługowe jedynie dla kilkunastu okolicznych wsi.
U schyłku XIX wieku w Szczucinie powołano do życia m.in. kółko rolnicze, kasę oszczędnościowo ? pożyczkową, czytelnię, zorganizowano gniazdo ” Sokoła ” . W 1905 roku rozpoczęto budowę linii kolejowej z Tarnowa do Szczucina. W następnym roku uruchomiono regularną komunikację.
I wojna światowa po raz kolejny zatrzymała rozwój miasta. Już w 1914 roku powiat dąbrowski zajęły wojska rosyjskie. Szczucin był okupowany do maja 1915 roku, kiedy to Rosjanie zmuszeni zostali do wycofania się na froncie galicyjskim po przełamaniu frontu pod Gorlicami. Toczone walki spowodowały zniszczenie kościoła i niektórych budynków w mieście.
W 1934 roku reforma administracji przyniosła Szczucinowi następną niekorzystną zmianę. Nie udało się utrzymać statusu miasta, gdyż podstawowym tego warunkiem było posiadanie trzech tysięcy mieszkańców. Tymczasem w Szczucinie mieszkała wówczas niewiele ponad połowa wymaganej liczby obywateli. W 1936 roku Szczucin ostatecznie został zdegradowany do rangi wsi. Również po zakończeniu II wojny Szczucin pozostał wsią z zachowanym małomiasteczkowym układem przestrzennym. W 1975 roku wieś znalazła się w granicach województwa tarnowskiego, a w roku 1999 powiatu dąbrowskiego.

Starania o odzyskanie statusu miasta przynios ł y efekt w roku 2008. 28 lipca tego roku Rada Ministr ó w wyda ł a rozporz ą dzenie, zgodnie z kt ó rym Szczucin ponownie posiada prawa miejskie od 1 stycznia 2009 roku.

źródło:

tarnowskieinfo.pl