Spotkanie kultur w synagodze (filmy)
„Popatrz co się dzieję z naszą synagogą” – mówił Samuel Hirsz Roth (ostatni religijny Żyd z Dąbrowy Tarnowskiej) do Tadeusza Jakubowicza patrząc na zrujnowany obiekt, który w każdej chwili mógł przestać istnieć. Tadeusz Jakubowicz (przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej) nie wierzył wtedy, że uda się uratować miejsce kultu dąbrowskich Żydów. Uczestnicząc w uroczystym otwarciu pięknie wyremontowanej synagogi w Dąbrowie Tarnowskiej, powiedział: „Czasami marzenia się spełniają. Moje się spełniły”.
Samuel Roth tej chwili nie dożył, ale marzenia Tadeusza Jakubowicza dziś się ziściły. Wyremontowana synagoga, piękniejsza chyba niż w latach swojej największej świetności, została uroczyście otwarta. Teraz już obiekt można zwiedzać.
– Dzisiaj spotykają się kultury, spotykają religie w magicznym miejscu, jakim jest Dąbrowa Tarnowska – powiedział, rozpoczynając uroczystość, Paweł Chojnowski – dyrektor Dąbrowskiego Domu Kultury, w którego struktury wejdzie zabytkowy obiekt.
Burmistrz Dąbrowy Tarnowskiej Stanisław Początek świętował dziś swój sukces. Bez starań samorządu, który 5 lat temu przejął całkowicie zrujnowany, grożący katastrofą budowlaną, obiekt nie byłoby dzisiejszej uroczystości. Niewykluczone, że do tego czasu nie byłoby również synagogi, bo przez 37 lat Skarb Państwa, do którego należał budynek, nie zrobił nic, by zapobiec całkowitej ruinie zabytku.
– Dziś możemy cieszyć się obiektem, który odzyskał dawny blask. Chcemy, by odwiedził go cały świat. Będzie łamać stereotypy nieraz fałszywie zakorzenione. Mamy nadzieję, że będzie nas odwiedzać coraz więcej turystów, tu będą powracać Żydzi z tych stron i promować nas na całym świecie. W ciągu 5 lat, odkąd staliśmy się właścicielem synagogi rozwiązaliśmy problem kompleksowo, co Skarbowi Państwa nie udało się przez 37 lat. Pokazaliśmy, że samorządy są autentycznymi gospodarzami na swoim terenie – powiedział „ojciec” dzisiejszego sukcesu – Stanisław Początek, który przypomniał również, w tym kontekście, słowa Jana Pawła II wypowiedziane do Żydów: „Jesteście naszymi braćmi, albowiem wszyscy jesteśmy synami Abrahama”.
Na otwarcie synagogi przybyła delegacja Żydów ze Stanów Zjednoczonych, którzy są potomkami dąbrowskich Żydów. Przybył również Henryk Jabłoński – członek rodziny Samuela Rotha – ostatniego pobożnego Żyda z Dąbrowy Tarnowskiej. Pamiątki po nim (i eksponaty związane z kulturą żydowską mieszczące się dotychczas w przekazanym przez niego mieszkaniu przy ulicy Daszyńskiego8 ) znalazły honorowe miejsce w odnowionej synagodze. Razem, zresztą, z eksponatami związanymi m.in. z historią Dąbrowy Tarnowskiej, by podkreślić wyjątkowy, jednoczący narody, charakter tego miejsca jako Ośrodka Spotkania Kultur.
Niezwykle wzruszony i zadowolony z tak wyjątkowego charakteru tego miejsca był przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej Tadeusz Jakubowicz, który dziś uwierzył, że marzenia się spełniają, a Dąbrowę zdobi piękny obiekt, który teraz – jak podkreślił – będzie służył wszystkim. Będzie także zarówno miejscem kultu, jak i… kultury (lub właściwie spotkania obu kultur – polskiej i żydowskiej, które przed II wojną światową istniały obok siebie w niezwykłej harmonii, a dziś łączy je ten zabytkowy obiekt).
– Przez trzy wieki Żydzi w Dąbrowie Tarnowskiej żyli z Polakami, a społeczności żyły tutaj w harmonii. Synagoga żydowska zbudowana rękami naszych żydowskich przodków jest największa w Europie. Będąc najważniejszym świadkiem naszej historii jest świadkiem niosącym zarówno ogromną radość, jak i wielkie cierpienie. Niech połączy nasze kultury i zachęci do tolerancji i wspólnego zrozumienia – mówili, ze wzruszeniem, amerykańscy Żydzi zaproszeni na uroczystość, których przodkowie zamieszkiwali Dąbrowę Tarnowską.
Ks. Józef Przybycień (zapowiedziany przez Pawła Chojnowskiego jako „świadek historii, ale też człowiek, który niesie ze sobą ducha ekumenizmu”) wyrecytował z pamięci fragment Księgi Genesis… po hebrajsku, co spotkało się z burzą oklasków. Ksiądz podkreślił, że Żydzi wnieśli do kultury polskiej wiele cennych wartości.
– Jak przyszedłem do Dąbrowy Tarnowskiej dzieci dąbrowskie przyjaźniły się z żydowskimi i ich rodziny także, mówili doskonale po polsku – wspominał Przybycień.
Pięknym gestem wykazał się Adam Bartosz – zastępca dyrektora Muzeum Okręgowego w Tarnowie, który przekazał dwie księgi uratowane przed laty przez jednego z mieszkańców Dąbrowy z niszczejącej synagogi. Po latach, zabytkowe już teraz księgi – tym bardziej cenne, że łączące dwie bliskie sobie kultury – powróciły na swoje dawne miejsce (pięknie odrestaurowane) i zasiliły eksponaty prezentowane już od jutra w synagodze.
Najpiękniejszym gestem, jednoczącym dziś kulturę polską i żydowską, mieszkańców Dąbrowy z, zamieszkującymi Stany Zjednoczone, potomkami dąbrowskich Żydów były dwa błogosławieństwa tego miejsca – katolickie i żydowskie. Uroczystość dopełnił także piękny koncert pt. „Muzyczne drogi Galicji” który zapowiedział Paweł Chojnowski:
– Kultura nie ma granic i to, co nas łączy jest w muzyce, w pięknym słowie.
Na koniec przybyli goście mogli skosztować macę (chleb przaśny spożywany przez Żydów podczas święta Pesach). Wszyscy otrzymali także foldery promujące Ośrodek Spotkania Kultur, który otworzy swoje podwoje dla dąbrowian już jutro!
Zapraszamy do obejrzenia galerii zdjęć i materiału filmowego.
Ula Skórka
OBEJRZYJ MATERIAŁ W TVP KRAKÓW
fot. Łukasz Nowak
