80. ROCZNICA PIERWSZEGO TRANSPORTU WIĘŹNIÓW DO OBOZU ZAGŁADY

Od 2006 r. dzień 14 czerwca obchodzony jest w Polsce jako Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady. Data ta nie jest przypadkowa. To właśnie 14 czerwca 1940 roku z więzienia w Tarnowie przetransportowano 728 pierwszych więźniów do nowo powstałego niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.

Wśród deportowanych byli m.in. członkowie podziemnych organizacji niepodległościowych, absolwenci szkół średnich, studenci, harcerze, żołnierze kampanii wrześniowej, a także niewielka grupa polskich Żydów.

W obozie otrzymali oni numery od 31 do 758 (pierwsze numery otrzymali przywiezieni wcześniej do Auschwitz niemieccy więźniowie kryminalni z obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, którzy objęli stanowiska funkcyjnych).

Jak podają źródła, wśród osób, które znalazły się w pierwszym transporcie do Auschwitz-Birkenau było także co najmniej 5 mężczyzn pochodzących z Powiśla Dąbrowskiego. Byli to: Eugeniusz Krzciuk urodzony w Luszowicach (numer obozowy 76), Władysław Kogut urodzony w Radwanie (numer obozowy 233) i Jan Kozaczka urodzony w Smęgorzowie (któremu nadano numer 498). Wszyscy trzej zginęli w murach obozu. Wśród osób z wywiezionych pierwszym transportem do obozu zagłady w Oświęcimiu znaleźli się również pochodzący z naszego regionu: Stanisław Klimek (z numerem 468) urodzony w Żdżarach, któremu jako jedynemu z całej piątki udało się zbiec z obozu koncentracyjnego w styczniu 1941 roku oraz Stanisław Korecki urodzony w Woli Gręboszowskiej (numer obozowy 743), któremu udało się przeżyć wojnę.

Obóz koncentracyjny Auschwitz (1940-1945) był jednym z czterech hitlerowskich obozów koncentracyjnych założonych przez Niemców na okupowanych ziemiach polskich (obozy koncentracyjne powstały jeszcze na Majdanku, w Warszawie i Płaszowie). Obóz ten był jednocześnie największym hitlerowskim obozem koncentracyjnym, czyli miejscem stopniowego wyniszczania więźniów i równocześnie największym ośrodkiem bezpośredniej zagłady Żydów. Wg historyków zginęło ich tutaj ok. 1-1,35 mln. Drugą pod względem liczebnym grupą byli Polacy około 70-75 tys., trzecią Cyganie – około 20 tys. Szacuje się, że w ciągu niespełna 5 lat istnienia obozu w Auschwitz zginęło łącznie od 1 do 1,5 miliona ludzi. Do dziś dla milionów ludzi na świecie obóz ten jest symbolem terroru i hitlerowskiego ludobójstwa, w szczególności zagłady Żydów.

Zgodnie z najnowszymi ustaleniami Archiwum Miejsca Pamięci spośród 728 deportowanych z Tarnowa do Auschwitz więźniów, wojnę przeżyło 325 osób, zginęło 292, a w przypadku 111 los jest nieznany. Relacje więźniów ocalałych z pierwszego transportu do Auschwitz ukazano m.in. w filmie dokumentalnym z 2013 r. pt. „Koledzy. Portrety z pamięci” powstałym w ramach programu Filmoteka Małopolska.

O wydarzeniach z czerwca 1940 r. pamiętają kolejne pokolenia czego materialnym dowodem jest m.in. odsłonięty w 1975 r. w Tarnowie przed budynkiem dawnej mykwy (żydowskiej łaźni) monument autorstwa Otto Schiera upamiętniający pierwszy transport więźniów do Auschwitz. Plac przed łaźnią nosi dziś nazwę placu Więźniów KL Auschwitz. Na dworcu kolejowym w Tarnowie znajduje się natomiast obelisk z nazwiskami wszystkich więźniów z pierwszego transportu.

W tym roku przypada okrągła, 80. rocznica deportacji Polaków do niemieckiego obozu Auschwitz. Ze względu na ogłoszony stan epidemii koronawirusa obchody będą odbywały się w nieco ograniczonym zakresie, a część z zaplanowanych wydarzeń odbywać się będzie tylko w przestrzeni internetowej. Główne obchody odbędą się w Muzeum Auschwitz-Birkenau. Również w Tarnowie w dniach 13 -14 czerwca br. zaplanowano szereg ciekawych wydarzeń upamiętniających tragiczne wydarzenia sprzed lat.